Afganistan’da ABD askerlerinin geri çekilmesi ve Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin ardından, pandemi ile kötüleşen ekonomi çıkmaza girdi. Afganistan’ın para birimi olan Afgani doların karşısında düşüş yaşamaya devam ederken, yurtdışından para transferinin kesilmesi ve bankalardaki varlıklarına erişemeyen halk yükselen temel gıda maddelerinin fiyatlarıyla karşı karşıya kaldı. Uzmanlar, zaten yoksul olan ülkede hiperenflasyon ve olası bir insanlık krizine karşı uyardı.
Afganistan halkı, ABD’de tutulan donmuş merkez bankası rezervlerindeki 9 milyar dolara erişim olmaması ve eski hükümet çöktüğü için dolar teslimatlarının iptal edilmesi nedeniyle ekonomik olarak da zor durumda. Yükselen fiyatlar nedeniyle temel gıda maddelerine erişim sıkıntısı yaşanıyor. Ülkenin para birimi Afgani ise Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesinden bu yana değer kaybetmeye devam ediyor.Bununla birlikte, birçoğu Taliban’ın devralmasından bu yana saklanan hükümet çalışanlarının maaşları ödenmezken, eski hükümetin çöküşü sırasında bankalardaki birikimlerini çekmek isteyenler kuyruklar oluşturdu. Uzmanlar, zaten yoksul olan ülkede hiperenflasyon ve artan sıkıntı riski konusunda uyardı.Yükselen enflasyon riski konusunda uyarıda bulunanlar arasında geçen hafta kaçan ülkenin eski merkez bankacısı Ajmal Ahmady de yer alıyor. Ahmedy, enflasyonun yakında çift haneli rakamlara ulaşabileceğini öne sürdü.Konuya ilişkin açıklama yapan Londra merkezli Denizaşırı Kalkınma Enstitüsü’nden araştırmacı Graeme Smith, krizi açıklarken şunları söyledi:
“Afgani’nin değeri şimdiye kadar Kabil’e çok düzenli, bazen haftalık olarak inen uçaklar dolusu ABD doları tarafından korundu. Taliban, Afgani’yi korumak için yakında nakit desteği alamazsa, sıradan insanlar için Kabil sokaklarında ekmek satın almayı zorlaştıran gerçek bir para devalüasyonu riski olduğunu düşünüyorum” dedi.Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Niskanen Center’dan Ed Dolan da geçen hafta bu görüşü tekrarladı:
“Dış yardımlar ve özel havaleler yoluyla ülkeye dolar akışı büyük ölçüde durmuş görünüyor. Yerel para birimi olan Afgani biçiminde tasarrufları olan insanlar, bunları dolara çevirmek için acele edecekler. Dolar bulamazlarsa, Afgani’lerini mallarla değiştirmeye çalışacaklar. Fiyatlar daha da yukarı çekilecek.”Küresel Kalkınma Merkezi’nin kıdemli üyelerinden Justin Sandefur, New York Times’a yaptığı açıklamada, “Kısa vadede potansiyel olarak bir felaket yaşanacak. Sıradan insanlara gerçek acıyı yaşatacak bir finansal krize bakıyorsunuz” dedi.Diğer taraftan, Afganistan ekonomisinde Western Union ve MoneyGram’ın hizmetlerini askıya alma kararının derin bir etkisi olması bekleniyor. Çünkü, ülke, yurtdışından gelen aile üyelerinin havalelerine dünyanın en bağımlı ülkelerinden biri. Dünya Bankası’na göre, havaleler Afganistan’ın GSYİH’sının yüzde 4’ünü veya yılda 800 milyon doları oluşturuyor.Geçen hafta kararı açıklayan Western Union, askıya almanın yaratacağı etkiyi kabul ederek bir açıklama yayınladı:
“Hizmetlerimizin, müşterilerimizin sevdiklerine destek olmaları için hayati bir kanal olduğunu biliyoruz ve hızla gelişen bu durumu yakından takip etmeye ve müşterilerimizi ve çalışanlarımızı herhangi bir gelişmeden haberdar etmeye devam edeceğiz” dedi.Uzmanlar Taliban, Afganistan ekonomisini tekrar çalışır hale getirmenin bir yolunu bulamadıkça, nakit sıkıntısının geniş kapsamlı etkilerinin çok yakın bir zamanda ortaya çıkacağını söyledi.
Afganlar hali hazırda sosyal medya hesaplarında kira ödemelerini karşılayamadığına dair paylaşımlar yaptı, bazıları ise yiyecek ve yakıt bulamamaktan şikayet etti. Hear Afghan Women hesabının bir üyesi, “Şimdilik 3 çocuğum için yemek istiyorum. Bugün çay içip ekmek yedik. Gaz çok pahalı, tüm bankalar kapalı” dedi.
Öte yandan, Taliban’ın devralmasından önce bile, pandeminin etkisi nedeniyle ekmek gibi temel gıdaların fiyatı keskin bir şekilde yükseliyordu. Afgani’nin değeri Taliban’ın devralmasından bu yana daha da düştü ve 86 afgani bir dolar ile takas edilmeye başlandı.
Son olarak, Fitch Solutions’ın yaptığı tahminde, Afganistan ekonomisinin bu yıl yüzde 20’ye kadar küçülebileceği ve para biriminin daha da düşebileceği belirtildi.Asya ülkeleri riski başkanı Anwita Basu, “Ekonominin bu yıl keskin bir şekilde daralması muhtemel. Myanmar ve Suriye gibi benzer koşullarla karşı karşıya olan ülkeler, GSYİH’lerinin yüzde 10-20 civarında düştüğünü gördü ve bu Afganistan için de göz ardı edilemez” dedi.
Basu, bu ay ABD doları karşısında yüzde 7’den fazla zayıflamış olan Afgani’nin, devletin yabancıların elindeki varlıklarının çoğunun Taliban’ın erişimini engellemek için dondurulması nedeniyle daha fazla düşebileceğini söyledi. Hiperenflasyonun göz ardı edilemeyeceğini de sözlerine ekledi.
Kongre Araştırma Servisi bu yıl Afganistan nüfusunun yüzde 90’ının günde 2 doların altında bir gelirle yaşadığını belirtti ve Amerikan desteğinin kaybının dünyanın en küçük ekonomilerinden birini zayıflatacağı konusunda uyardı.
Tercihlerinizi ve tekrar ziyaretlerinizi hatırlayarak size en alakalı deneyimi sunmak için web sitemizde çerezler kullanıyoruz. "Kabul Et" seçeneğine tıklayarak, TÜM çerezlerin kullanımına izin vermiş olursunuz.
Bu web sitesi, web sitesinde gezinirken deneyiminizi iyileştirmek için tanımlama bilgileri kullanır. Bunların dışında, gerektiği şekilde kategorize edilen çerezler, web sitesinin temel işlevlerinin çalışması için gerekli oldukları için tarayıcınızda saklanır. Ayrıca, bu web sitesini nasıl kullandığınızı analiz etmemize ve anlamamıza yardımcı olan üçüncü taraf çerezleri de kullanıyoruz. Bu çerezler yalnızca sizin izniniz ile tarayıcınızda saklanacaktır. Ayrıca, bu çerezlerden vazgeçme seçeneğiniz de vardır. Ancak bu çerezlerden bazılarını devre dışı bırakmak, tarama deneyiminizi etkileyebilir.
Web sitesinin düzgün çalışması için gerekli çerezler kesinlikle gereklidir. Bu kategori yalnızca web sitesinin temel işlevlerini ve güvenlik özelliklerini sağlayan tanımlama bilgilerini içerir. Bu çerezler hiçbir kişisel bilgiyi saklamaz.
Web sitesinin çalışması için özellikle gerekli olmayabilecek ve özellikle analizler, reklamlar ve diğer gömülü içerikler aracılığıyla kullanıcı kişisel verilerini toplamak için kullanılan çerezler, gerekli olmayan çerezler olarak adlandırılır. Bu çerezleri web sitenizde çalıştırmadan önce kullanıcının onayını almanız zorunludur.
İlk yorum yapan siz olun